पी.सी.एम.सी. मधील वंध्यत्व क्लिनिक

• औषधांच्या सहाय्याने उलटी करण्याचा खात्रीशिर उपाय म्हणजे वमन कर्म होय.
• वमन कर्म आवश्यकतेनुसार केव्हाही व निरोगी राहण्यासाठी वसंतऋतुत (फेब्रुवारी, मार्च, एप्रिल) करता येते.
• जुनाट सर्दी, धुळीची अॅलर्जी, न्युमोनिया, डांग्या खोकला, दमा, टिबी इत्यादी कफाच्या आजारासाठी वमन अत्यंत उपयोगी आहे.
• केस गळणे, चाई पडणे, अकाली केस पांढरे होणे, केस विरळ होणे इत्यादीसाठी खात्रीशिर उपाय होय.
• डोळ्यांमधून सतत पाणी येणे, झोपेतून उठल्यानंतर पिवळसर घाण येणे, डोळ्यांत खाज असणे, डोळे लाल होवून आग-आग होणे इत्यादी नेत्र
  विकारांसाठी वमन खात्रीशिर उपाय.
• ब्लडप्रेशर (रक्तदाब), मधुमेह, कोलेस्ट्रॉल त्याचप्रमाणे शरिरात आलेले जडत्व, आळस, थकवा यासाठी वमन अत्यंत फायदेशिर आहे.
• त्वचेच्या विकारांमध्ये प्रामुख्याने सोरायसिस, इसब, पांढरे डाग (कोड), अंगावर गांधी उठणे, सतत अंगाला खाज येणे व स्त्राव येणे, त्वचेची आग-आग होणे इत्यादी
  विकारांमध्ये उपयुक्त.
• वंध्यत्व व गर्भसंस्कार यामध्ये स्त्री व पुरुष बीज शुद्धिसाठी वमन अत्यंत फायदेशिर आहे.
• स्त्री वंध्यत्वामध्ये प्रामुख्याने पी.सी.ओ.डी. (PCOD), अनियमित पाळी येणे, स्त्री बीजवाहिन्या बंद होणे (Tubal Block), स्त्री बीज वाढ न होणे (Anovulatory / Cycle) इत्यादी साठी वमनाने स्त्री शरिरातील Hormone LevelNormal होऊन फायदा मिळतो.
• पुरुष वंध्यत्वामध्ये शुक्राणूंची संख्या कमी असणे व शुक्राणुंची गती कमी असणे (Oligospermia/Asthenospermia) साठी वमन अत्यंत उपयुक्त आहे.

हे रोगास बरे करण्यास मदत करते:

• औषधाच्या सहाय्याने जुलाब करणे म्हणजे विरेचन कर्म होय.
• विरेचन कर्म शरद ऋतुत (सप्टेंबर, ऑक्टोंबर, नोव्हेंबर) करता येते. त्याचप्रमाणे आवश्यकतेनुसार केव्हाही करता येते.
• ऑक्टोंबर हीट (Heat) मध्ये वाढणा-या पित्तासाठी विरेचन अत्यंत खात्रीशिर इलाज आहे.
• पित्तज विकारामध्ये प्रामुख्याने घशात कडू पाणी येणे, आंबट ढेकर येणे, छातीत जळजळ होणे, डोके दुखणे, हातापायाची जळजळ होणे,मळमळ होणे, अन्नाची वासना नसणे यासाठी विरेचन उपयुक्त आहे.
• पोटाच्या विकारामध्ये प्रामुख्याने पोट साफ न होणे, पोटात गॅस होणे, पोटात गुडगुड आवाज होणे, पोट दुखणे, जेवणानंतर लगेच शौचाला जाणे (ग्रहण) याकरिता विरेचन फायदेशिर आहे.
• यकृत (Liver) विकारांमध्ये प्रामुख्याने कावीळ, पित्ताशयात खडे होणे, यकृताद्वारे रक्तशुद्धी न होणे, पचनासाठी आवश्यक असलेले स्त्राव योग्य प्रमाणात तयार न होणे इत्यादीसाठी खात्रीशिर इलाज म्हणजे विरेचन.
• त्वचा विकारांमध्ये विशेषतः शीतपित्त (अंगावर पित्ताच्या गाठी उठणे), नाकाचा घोळणा फुटणे, उन्हाची अॅलर्जी असणे, अंगावर पांढरे डाग असणे (कोड), मुखदुषिका (Pimples) असणे, सोरायसिस, नागिण, इसब इत्यादी मध्ये विरेचन उपयोगी.
• अर्धाग वायु (Paralysis), कंपवात, मुखवक्रता (Gout) इत्यादीसाठी उपयुक्त.
• अंगावर चरबी अधिक असणे, वजन जास्त असल्यामुळे अल्प काम केल्यानेही दम लागणे, पोटात पाणी होणे (Ascites) इत्यादी मध्ये विरेचन उपयोगी.
• मुळव्याध, भगंदर, Fissure, Fistula, मलबद्धता (Constipation) यासाठी आवश्यक असे कर्म.
• वंध्यत्व (प्रामुख्याने पुरुष वंध्यत्वामध्ये) शुक्राणुंची १००% वाढ होणे यासाठी प्रभावशाली.

• औषधी काढ्यांचा किंवा तेलाचा एनिमा घेणे म्हणजे बस्ति कर्म होय.
• बस्ति कर्म हे पावसाळ्यात (जुलै, ऑगस्ट, सप्टेंबर मध्ये) करता येते व आवश्यकतेनुसार केव्हाही करता येते.
• वातरोगात विशेषत: पक्षाघात (Paralysis), मुखवक्रता (FacialPalsy), कंपवात, हातापायाला मुंग्या व बधिरता येणे इत्यादीसाठी बस्ति अत्यंत फायदेशिर आहे.
• जुनाट संधिगत वात, गुडघे दुखी, कंबर दुखणे (Sciatica), आमवात इत्यादी सांध्यांच्या दुखण्यामध्ये बस्ति उपयोगी आहे.
•  मणक्यांचे विकार, मणक्यांमध्ये गॅप असणे, हाडांची झिज होणे, मणक्यातील गादी सरकणे इत्यादी मध्ये बस्ति हाडांचे पोषण करते.
•  मासिक पाळीचे विकार, पाळी अनियमित असणे, ओटी पोट दुखणे, स्त्री बीजाची वाढ न होणे इत्यादी करिता बस्ति उपयुक्त.
•  पचन संस्थेमध्ये प्रामुख्याने पोट साफ न होणे, मलावष्टंभ, गॅसेस होणे, इत्यादी मध्ये बस्ति उपयुक्त.

संकेत :

• सर्व रक्तदुष्टीजन्य व पित्तजन्य विकारात दुषित रक्त शरिराबाहेर काढून टाकणे म्हणजे रक्तमोक्षण होय.
• रक्तमोक्षण दोन प्रकारे करतात:
  (1) सिरांतर्गत रक्तमोक्षण – Syringe, Needle ने रक्त काढणे.
  (2) जलौकाद्वारे रक्तमोक्षण (Leech Therapy)
• त्वचेचे विकार प्रामुख्याने सोरायसिस, इसब, पांढरे डाग, Pimples, कावीळ, चाई, डोकेदुखी, रक्तपित्त, वातरक्त, सांध्यांना सुज असणे, vericose veins, Appendicitis, Diabetic wound इत्यादीसाठी उपयुक्त.

• सर्व प्रकारच्या शिरोरोगांसाठी नाकात औषधीयुक्त द्रव्याचे थेंब नाकात टाकणे म्हणजे नस्य होय.
• जुनाट डोकेदुखी (Migraine), अर्धे डोके दुखणे, जुनाट सर्दी (Sinusitis) यासाठी नस्य फायदेशिर आहे.
• डोळ्यांचे विकार, कानातून आवाज येणे, निद्रानाश यासाठी अत्यंत उपयुक्त.
• कान-नाक-घसा यांच्या सर्व विकारांसाठी नस्य उपयुक्त आहे.
• अस्पष्ट बोलणे, मुखवक्रता (Facial Palsy) यासाठी उपयुक्त.
• मानसिक रोगांमध्ये प्रामुख्याने depression (नैराश्य), Anxiety, अति चिंता, अपस्मार (फिट येणे) यामध्ये फायदेशिर.
• मान जखडणे, दुखणे, cervicalspondylysis यामध्ये फायदेशिर.

• त्वचेवरील कोरडेपणा दूर करून त्वचेला मऊपणा व कोमल बनवण्याचा उपाय म्हणजे स्नेहन होय.
• वमन, विरेचन, बस्ति या कर्माची पूर्व तयारी म्हणजे स्नेहन होय.
• अंगदुखी, सांधेदुखी, शरीर कृश असणे, अंगात अचानक वात येणे, अंगात चमक भरणे यासाठी स्नेहन उपयुक्त आहे.

• त्वचेवरील कोरडेपणा दूर करून त्वचेला मऊपणा व कोमल बनवण्याचा उपाय म्हणजे स्नेहन होय.
• वमन, विरेचन, बस्ति या कर्माची पूर्व तयारी म्हणजे स्नेहन होय.
• अंगदुखी, सांधेदुखी, शरीर कृश असणे, अंगात अचानक वात येणे, अंगात चमक भरणे यासाठी स्नेहन उपयुक्त आहे.

• पादाभ्यंग म्हणजे पायाला औषधी तेल, तुप याने मॉलिश करणे.
• शरिरातील उष्णता कमी करण्यासाठी, डोळ्यांची दृष्टी सुधारण्यासाठी उपयुक्त.
• मानसिक ताण कमी होऊन शांत झोप लागण्यासाठी अत्यंत लाभदायी असा उपाय.
• संगणक, टी.व्ही., मोबाईल इत्यादीमुळे डोळ्यांवर येणारा ताण कमी करण्यासाठी, मधुमेहामुळे पायातील संवेदना कमी होऊ नये यासाठी उपयोगी.
• पादाभ्यंगात घृत (तुप) लावून कास्याच्या वाटीने अभ्यंग केल्याने फायदे अनेकपटीने वाढतात.

काही कालावधीसाठी एका विशिष्ट बिंदूवर गरम धातूचे स्टिक (शालाला) ठेवले जाते.
‘सुश्रुत’ यांनी अग्निकर्माचे वर्णन केले आहे, हे वात रोग वेदनांच्या व्यवस्थापनात प्रभावी उपचार आहे.

संकेत :
खांदे दुखी , दात दुखी , दंडामध्ये होणार त्रास, गुडघेदुखी , मठ आणि टाच दुखी , कुरूप.

• कमरेच्या भागात पीठाचे पाळे करून कोमट तेल मुरवणे म्हणजे कटीबस्ति होय.
• जुनाट कंबरदुखी, मणक्यांची झीज, spondylysis, मणक्यांची गादी सरकणे, पाय लुळा पडणे, पायांना मुंग्या येणे इत्यादीसाठी उपयुक्त.

शिरोधाराः

आधुनिक काळातील टेंशन मुक्तिचा खात्रीशीर उपाय म्हणजे शिरोधारा होय. शिरोधारा म्हणजे औषधी द्रव्याची डोक्यावर धारा सोडणे. यामध्ये औषधी द्रव्य कोमट असणे व अखंड धारा डोक्यावर पडणे महत्वाचे असते. आजच्या युगात सर्व सुखी कोणीच नाही. मनुष्य जन्माला आल्यापासून मरेपर्यंत चिंता ही अगदी पाचीला पुजलेली. प्रत्येक मनुष्यानुसार चिंतेचे फक्त स्वरूप बदलते. संघर्ष, चिंता, चिडचिड, निद्रानाश, मनोविकार, नैराश्य यामुळे शांतता हरवून बसलेल्या या आधुनिक युगात प्रत्येकालाच गरज वाटतेय ती शांततेची … पर्यायाने मानसिक आरोग्याची … यावर खात्रीशीर उपाय म्हणजे शिरोधारा . आम्ही त्याला आधुनिकतेची जोड देवून यांत्रिक शिरोधारा उपकरणाची सुविधा देवुन त्यालाच धार्मिकतेची जोड देत आल्हाददायक, शांततापूर्ण प्रसन्न अशा नाविन्यपूर्ण वातानुकुलीत सुसज्ज शिरोधारा कक्षाची सुविधा प्रथमच पिंपरी-चिंचवड शहरामध्ये सुरु केलेली आहे. एक वेगळा अनुभव म्हणून स्वास्थपुर्ण व्यक्तिही याचा अनुभव घेवू शकतात. शिरोधारामुळे मन प्रसन्न तर होतेच परंतू आत्मविश्वास देखिल वाढतो. शांत व मर्यादित झोप, चिडचिडेपणा घालविणारा व मन:शांती देणारा आयुर्वेदातील एक खात्रीशिर उपाय म्हणजे शिरोधारा.

इतर फायदे :

• शारिरीक व मानसिक ताण हलका होतो. ताणतणाव दूर होतो.
• झोप व्यवस्थित येते.
• उच्च रक्तदाब नियंत्रित होतो.
• नैराश्य (Depression, Anxiety) इ. कमी होऊन सकारात्मक दृष्टिकोनात बदल होतो. इंद्रियांचे व मनाचे स्थैर्य वाढते.
• पक्षाघात, अर्धागवायु, मुखवक्रता, फिटस इत्यादी आजारांसाठी उपयोगी.
• पंचेन्द्रिय (कर्ण, नेत्र, नासा, त्वचा, जिव्हा) यांची ताकद वाढते.
• स्मरणशक्ती, आत्मविश्वास वाढविण्यासाठी, परिक्षेच्या काळामध्ये एकाग्रता वाढण्यासाठी उपयुक्त.
• केसांचे आरोग्य वाढविण्यासाठी – केस गळणे, केस पिकणे इत्यादी आजारांसाठी. ९) नाक, कान, घसा, डोळे यांचे विकार बरे होतात. ज्ञानेंद्रिय, कर्मेद्रिय यांना बळकटी येते.
• शरीर बल वाढविण्यासाठी, शुक्रधातुचे पोषण व्यवस्थित होते.
• स्वर, आवाज सुधारतो. जुनाट डोकेदुखी इत्यादी साठी फायदेशिर उपचार.
• वंध्यत्व – स्त्रीबीजांचे पोषण न होणे, मानसिक चिंतेमुळे स्त्रीबीजाची वाढ खुटते.

संकेत :

• सर्व रक्तदुष्टीजन्य व पित्तजन्य विकारात दुषित रक्त शरिराबाहेर काढून टाकणे म्हणजे रक्तमोक्षण होय.
• रक्तमोक्षण दोन प्रकारे करतात:
  (1) सिरांतर्गत रक्तमोक्षण – Syringe, Needle ने रक्त काढणे.
  (2) जलौकाद्वारे रक्तमोक्षण (Leech Therapy)
• त्वचेचे विकार प्रामुख्याने सोरायसिस, इसब, पांढरे डाग, Pimples, कावीळ, चाई, डोकेदुखी, रक्तपित्त, वातरक्त, सांध्यांना सुज असणे, vericose veins, Appendicitis, Diabetic wound इत्यादीसाठी उपयुक्त.